به نام خدا
معنای دوم غریب
گاهی «غریب» به کسی اطلاق می شود که از یادها رفته است؛ یعنی آن چنان که شایسته ی اوست از او یاد نمی شود.
این معنا از غربت، در مقابل «ذکر» است که گاهی قلبی و گاه، زبانی است. پس
فراموش شدن قلبی یا زبانی منشأ غربت به معنای دوم می باشد. اگر ولیّ نعمت
از نظر قلبی مورد بی توجّهی قرار گیرد و یاد او از دل ها محو شود، در
حققیت، شکر قلبی نسبت به او انجام نپذیرفته است و از همین جهت، غریب می
باشد؛ چون در دل، «از یاد رفته» است. از طرفی اگر معرفت قلبی بر زبان جاری
نگردد، در انجام وظیفه ی شکر زبانی منعم، کوتاهی شده است و از این جهت هم
می توان او را غریب دانست؛ چون آن چنان که باید و شاید از او یاد نمی شود و
عملاً از یاد رفته ی زبانی است. ذکر زبانی برخاسته از معرفت و ذکر قلبی
است امّا خود، زمینه ی معرفت و ذکر قلبی را در کسانی فراهم می سازد که از
شناخت منعم محروم هستند و همین معرفت، زمینه ی یاد کردن قلبی و زبانی را در
آنان نیز به وجود می آورد.
البتّه یاد کردن از هر کس باید متناسب با
سطح او و در حدّ مقام و موقعیّت او باشد، در غیر این صورت به غربت او می
انجامد. به عنوان مثال، برای ادای حقّ عالم یا فقیه باید در هنگام سخن گفتن
از احکام شرعی یادی از آن فقیه به میان آید و اگر از همه ی فقها یاد کنند و
اصلاً نامی از آن عالم نبرند، می توان گفت آن عالم فقیه «از یاد رفته» و
«غریب» است. حال اگر این فقیه در پزشکی هم سرآمد باشد، در هنگام بحث علمی
در پزشکی هم باید از او یاد شود. پس تعدّد یاد کردن در افراد مختلف، متناسب
با کمالات آنها، متفاوت خواهد بود.
ذکر هر نعمتی کاملاً بستگی به
ویژگی های آن دارد. هر چه نعمتی بزرگ تر و فراگیرتر و نیاز انسان ها به آن
بیشتر باشد، انتظار می رود که در دفعات بیشتر و به مناسبت های گوناگون از
آن با قلب و زبان یاد شود و هر قدر در این امر کوتاهی شود، به همان اندازه
آن نعمت از یادها می رود و «غریب» می ماند.
چگونگی یاد کردن ها از نظر
کیفی نیز متفاوت هستند. گاهی انسان وقتی از نعمتی یاد می کند، با تمام وجود
تحت تأثیر آن قرار دارد؛ به طوری که با تذکر خویش، شنوندگان را نیز متأثر
می سازد. در واقع، گوینده به تناسب معرفت و محبّت خویش گاه خیلی شدید و با
حرارت و گاه به صورت عادی و سطحی یاد او را در خاطر می آورد یا به زبان
جاری می کند.
از طرف دیگر، ذکر قلبی و زبانی انواع مختلف دارد؛ از جمله
سرودن شعر، تألیف کتاب و مقاله، برگزاری مسابقه و… گاهی ممکن است در دل از
او یاد کند، برایش دلتنگ شود، از داشتن چنین محبوبی شاد گردد و… به هر حال
با دل و زبان، به روش ها و انواع مختلف می توان از نعمتی یاد کرد.
